Ustawa o podatku od towarów i usług nie wiąże żadnych ujemnych konsekwencji z zastosowaniem podstawowej stawki VAT. Negatywny skutek dla podatnika ma wyłącznie nieuprawnione zastosowanie stawki preferencyjnej. Taka sama reguła obowiązuje również przy wykładni przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. Dlatego zastosowanie przez wykonawcę podstawowej stawki VAT nie może być uznane za niekonkurencyjne w stosunku do innych wykonawców.
Stan faktyczny
Zamawiający prowadził w trybie przetargu ograniczonego postępowanie, którego przedmiotem była budowa ambulatorium w kompleksie wojskowym. Jedynym kryterium oceny ofert była cena, a we wzorze formularza oferty zamawiający żądał podania ceny brutto oraz kwoty VAT.
Po przeprowadzeniu oceny ofert przesłał informację o wyniku postępowania oraz o odrzuceniu oferty wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia. Zamawiający uznał, że uwzględnienie w cenie oferty jednolitej stawki VAT 23% stanowiło błąd w obliczeniu ceny oferty. A do sprzętu medycznego należało zastosować preferencyjną 8% stawkę podatku.
Odwołujący twierdził, że naruszono zasady równego traktowania wykonawców
Wykonawcy, których oferta została odrzucona, wnieśli odwołanie. Zarzucili zamawiającemu, że odrzucając ich ofertę i nie dokonując jej wyboru, naruszył on art. 89 ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo zamówień publicznych (dalej: Pzp) oraz art. 41 ust. 1 ustawy o VAT. Twierdzili również, że doszło do naruszenia art. 7 ust .1 ustawy Pzp przez naruszenie zasady uczciwej konkurencji i zasady równego traktowania wykonawców, polegające na niejednakowym traktowaniu wykonawców i stosowaniu odmiennych kryteriów oceny ofert.
W uzasadnieniu odwołania konsorcjum wskazało, że ze względu na kompleksowy charakter świadczenia zastosowano poprawną stawkę VAT. Wywodzili, że przedmiot zamówienia jest jednorodny z punktu widzenia celu realizowanego zamówienia publicznego, interesów nabywcy, a także z przepisów podatkowych. Natomiast w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia zamawiający żądał podania w ofercie jednej ceny brutto oraz kwoty VAT, bez określenia stawki tego podatku. Zdaniem odwołującego się konsorcjum zastosowana w ofercie stawka jest poprawna na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Regułą prawa podatkowego jest bowiem uprawnienie, a nie obowiązek stosowania preferencyjnych stawek podatkowych.
Preferencyjna stawka VAT może być zastosowana wyjątkowo
Podatnik zawsze ma prawo zastosować podstawową stawkę podatkową bez negatywnych konsekwencji, zwłaszcza wobec wątpliwości co do poprawności przyjętej stawki. Odwołujący wywodził, że ustawa o podatku od towarów i usług oraz dyrektywa 2006/112/WE w odmienny sposób określają rodzaje sprzętu medycznego, w odniesieniu do którego istnieje możliwość stosowania obniżonej (8%) stawki VAT. Oznacza to, że wobec zaistnienia wątpliwości w zakresie dopuszczalności zastosowania zwolnienia podatkowego wykonawca zobowiązany był do zastosowania stawki podstawowej.
Odwołujący podkreślił, że ze względu na zasadę równego traktowania wykonawców oraz zasadę uczciwej konkurencji oferty złożone w postępowaniu muszą być oceniane z zastosowaniem tych samych reguł. Tymczasem zamawiający w sposób odmienny ocenił ofertę odwołującego i tę, która została wybrana w przetargu.
Stanowisko KIO
Krajowa Izba Odwoławcza orzekła, że zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podstawową stawką tego podatku jest stawka 23%. Natomiast pozostałe stawki VAT, w tym 8%, można stosować wyłącznie w sytuacji, gdy nie ma wątpliwości co do możliwości zastosowania stawki preferencyjnej.
Stosowanie stawki podstawowej ma charakter reguły ogólnej. W razie jakichkolwiek wątpliwości co do wysokości opodatkowania powinna być stosowana ta stawka. Teza ta znajduje również zastosowanie w obszarze zamówień publicznych. ?Jeśli podatnik nie jest pewien, że może zastosować stawkę preferencyjną lub zwolnienie od VAT, powinien zastosować stawkę podstawową. Korzystanie ze stawek preferencyjnych i zwolnień nie jest bowiem obowiązkiem podatników, lecz ich uprawnieniem? ? czytamy w wyroku KIO z 10 kwietnia 2013 r. o sygn. akt KIO 735/13.
Oferta konsorcjum zawierała odpowiednią stawkę podatku
Podzielając ten pogląd, Izba uznała, że odwołujący w sposób prawidłowy zastosował stawkę podstawową VAT do obliczenia ceny całej oferty. Możliwość skorzystania ze stawki preferencyjnej VAT 8% w odniesieniu do wyposażenia budzi wątpliwości.
Na możliwość zastosowania stawki 8% nie wskazują bowiem postanowienia siwz, zarówno co do sposobu obliczenia ceny oferty, jak i opisu przedmiotu zamówienia.
Izba nie uwzględniła poglądu zamawiającego, jakoby konieczność posłużenia się stawką 8% wynikała z odpowiedzi na pytania z 13 grudnia 2013 r. Zamawiający nie udzielił wówczas jednoznacznej odpowiedzi. Nie wskazał nawet, że stawki podatku przyjęte na potrzeby obliczenia ceny oferty powinny być zróżnicowane. Gdyby zamawiający miał w tym względzie pewność, powinien odpowiedzieć, że w stosunku do wyrobów medycznych należy przyjąć stawkę VAT 8%. Tym samym wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia mogli przypuszczać, że sam zamawiający postrzega zamówienie jako jedno kompleksowe świadczenie, do którego znajduje zastosowanie podstawowa stawka VAT. Analiza ofert prowadzi natomiast do przekonania, że część sprzętu składającego się na wyposażenie może w odniesieniu do tej samej pozycji stanowić wyrób medyczny albo nie posiadać takiego statusu.
Krajowa Izba Odwoławcza uznała zatem, że odwołujący miał prawo przyjąć stawkę podstawową VAT do obliczenia ceny wyposażenia. Skoro ustawa o podatku od towarów i usług oraz inne ustawy regulujące odpowiedzialność podatników nie wiążą z zastosowaniem stawki podstawowej żadnych ujemnych konsekwencji, a negatywny skutek dla podatnika ma wyłącznie nieuprawnione zastosowanie stawki preferencyjnej, to taka sama reguła powinna obowiązywać również przy wykładni przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych, w szczególności art. 89 ust. 1 pkt 6 ustawy Pzp.
Wyższa stawka VAT w ofercie nie naruszy art. 7 ust. 1 ustawy Pzp.
Niewątpliwie uwzględnienie w cenie oferty nieprawidłowej niższej stawki podatku od towarów i usług godzi w uczciwą konkurencję, natomiast zastosowanie przez wykonawcę stawki podstawowej VAT nie może być uznane za niekonkurencyjne w stosunku do innych wykonawców. Rezultatem takiego działania jest przecież uzyskanie przez takiego wykonawcę wyższej (mniej korzystnej) oceny własnej oferty w obligatoryjnym kryterium ceny, co nie ma znaczenia dla oceny pozostałych ofert, a tym samym możliwości uzyskania zamówienia przez innych wykonawców konkurujących o dane zamówienie publiczne (podobnie: wyrok KIO z 17 października 2011 r., sygn. akt KIO 2138/11).
Orzeczenie
Nieracjonalne i sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa zamawiającego do badania ceny oferty oraz niweczące cel postępowania o udzielenie zamówienia byłoby przyjęcie, że oferta, w której cenie mieści się podstawowa stawka podatkowa, a która mimo to jest najkorzystniejsza, podlega odrzuceniu na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 6 ustawy Pzp, a skutkiem tego zamówienie uzyskuje wykonawca, który złożył ofertę mniej korzystną. Pogląd przeciwny jest nie do pogodzenia z zasadami wyrażonymi w art. 44 ust. 3 pkt 1 lit. a ustawy o finansach publicznych, zgodnie z którym wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.
Wyrok KIO z 6 listopada 2012 r.; sygn. akt KIO 2294/12