Autor: Mariusz Filipek radca prawny Kancelaria Filipek i Kamiński sp.k. / 20.12.2012
2012 8 33/34 SPRAWY SAMORZĄDOWE 33/34
Jakie są skutki ogłoszenia upadłości wykonawcy realizującego umowę o wykonanie zamówienia publicznego oraz konsekwencje takiego stanu dla zamawiającego jako inwestora w stosunku do podwykonawców upadłego wykonawcy?
{paid}
Skutki upadłości wykonawcy w toku realizacji zamówienia publicznego uzależnione są od charakteru tej upadłości. Dotyczy to również podwykonawców ? odpowiedzialność inwestora związana jest tu bowiem z faktem zapłaty bądź nie przez wykonawcę wynagrodzenia swoim kontrahentom.
Dokonując analizy przypadku wykonawcy, który zawarł i realizuje umowę o wykonanie zamówienia publicznego, należy w pierwszej kolejności rozważyć art. 24 ustawy Prawo zamówień publicznych (pzp), tzn. z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wyklucza się wykonawców, w stosunku do których otwarto likwidację lub których upadłość ogłoszono (z wyjątkiem wykonawców, którzy po ogłoszeniu upadłości zawarli układ zatwierdzony prawomocnym postanowieniem sądu, jeżeli układ nie przewiduje zaspokojenia wierzycieli poprzez likwidację majątku upadłego).
Zgodnie bowiem z art. 10 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (puin), upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny, co oznacza, że nie wykonuje on swoich wymagalnych zobowiązań.
W praktyce ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, które nie obejmuje możliwości zawarcia układu z wierzycielami co do zaspokojenia ich wierzytelności, jest równoznaczne z tym, że przez partnerów gospodarczych odbierany jest jako podmiot niegwarantujący realizacji zaciąganych zobowiązań.
W kontekście natomiast zamówień publicznych sytuacja takiego wykonawcy postrzegana jest tak, jakby nie posiadał wystarczających środków finansowych zapewniających wykonanie zamówienia, co jest jednoznaczne z wykluczeniem go z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Tym samym sytuacja takiego podmiotu, jako potencjalnego wykonawcy, w postępowaniu o zamówienie publiczne zdaje się przedstawiać stosunkowo prosto ? zostanie on wykluczony z postępowania.
Upadłość wybranego wykonawcy
W przypadku jednak, gdy wykonawca wygrał postępowanie o zamówienie publiczne i w jego następstwie realizuje już umowę, w trakcie której zostaje ogłoszona jego upadłość, prawo upadłościowe i postępowanie naprawcze stanowią, że nieważne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły (art. 83).
Ponadto przepis art. 84 puin zawiera klauzulę generalną, odnoszącą się do wszystkich postanowień umownych, których stroną jest upadły. Zgodnie z tym przepisem wszelkie postanowienia umowne, których stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego, są bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.
Warunkiem koniecznym do uznania (na podstawie art. 84 puin) za bezskuteczne wobec masy upadłości postanowienia umowy, której stroną jest upadły, jest to, by postanowienie to uniemożliwiało lub utrudniało osiągnięcie celu postępowania upadłościowego. Celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie wierzycieli w możliwie jak najwyższym stopniu.
Cel ten może być osiągnięty bądź w drodze likwidacji majątku upadłego, bądź w drodze układu. Wszelkie więc postanowienia umowne, które uniemożliwiają lub tylko utrudniają osiągnięcie tego celu, są bezskuteczne wobec masy.
Zatem w przypadku upadłości zakończonej zawarciem układu wykonawca ma prawo w dalszym ciągu realizować zamówienie.
Świadczenie podzielne
Należy także wskazać na art. 98 ust. 1 puin, który stanowi, że jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości (likwidacyjnej) zobowiązania z umowy wzajemnej nie zostały wykonane w całości lub w części, syndyk może wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić.
Jeżeli syndyk zażąda od drugiej strony umowy spełnienia świadczenia wzajemnego, co jest jednoznaczne z żądaniem wykonania umowy wzajemnej, to umowę taką należy traktować tak jak umowę zawartą przez syndyka. Umowami wzajemnymi (art. 487 § 2 kc) są takie umowy, których cechą jest to, że każda ze stron zgodnie z treścią umowy jest zobowiązana do świadczenia wobec drugiej strony tego, uznawanego za odpowiednik (ekwiwalent), co sama otrzymuje.
Częściowe niewykonanie zobowiązania zachodzi wtedy, gdy przedmiot świadczenia jest podzielny, a strona umowy spełniła swe świadczenie tylko w części. Jeżeli w tym przypadku również świadczenie drugiej strony jest podzielne i zostało wykonane w części odpowiadającej świadczeniu strony przeciwnej, syndykowi przysługuje prawo odstąpienia od umowy, ale tylko co do niewykonanej części.
Jeżeli jednak jedna ze stron wykonała swe zobowiązanie tylko częściowo, a druga nie wykonała swego świadczenia wcale, to co do wykonanej części syndyk nie może odstąpić od umowy, lecz może żądać spełnienia odpowiedniej części świadczenia wzajemnego, jeżeli to upadły częściowo wykonał swe zobowiązanie (tak: A. Jakubecki, ?Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz?).
Sytuacja podwykonawców
Odnosząc się natomiast do sytuacji podwykonawców upadłego wykonawcy, to w mojej ocenie ich interes o wypłatę wynagrodzenia jest w pełni zachowany, albowiem mogą oni żądać swojej należności bezpośrednio od zamawiającego.
Roszczenie to jest jednak uzasadnione pod warunkiem, że wykonywali oni roboty budowlane w ramach umowy pomiędzy zamawiającym a upadłym wykonawcą i wykażą ich zakres oraz wysokość. Stosownie do art. 6471 § 5 kc, zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.
W myśl § 6 ww. artykułu odmienne postanowienia umów są nieważne. Oznacza to, że w przypadku braku lub opóźniania się wykonawcy z zapłatą należności wskazanych na zaakceptowanej fakturze podwykonawca może kierować wezwania do zapłaty nie tylko do wykonawcy, lecz także bezpośrednio do inwestora. Podwykonawca może dochodzić zapłaty od inwestora już od momentu, w którym wykonawca w terminie nie dokona zapłaty na rzecz podwykonawcy .
Art. 6471 § 5 kc ustanawia więc ustawową bierną solidarność o charakterze gwarancyjnym w postaci odpowiedzialności ex lege (z mocy samego prawa) za cudzy dług, co jest odstępstwem od zasady prawa obligacyjnego (umownego), zgodnie z którą skuteczność zobowiązań umownych ogranicza się do stron zawartego kontraktu.
Należy jeszcze dodać, że odpowiedzialności solidarnej inwestora wobec podwykonawcy na podstawie art. 6471 § 5 kc nie wyłącza okoliczność zapłaty na rzecz wykonawcy jego wynagrodzenia, ponieważ istota tej regulacji polega właśnie na tym, aby inwestor był zainteresowany dokonaniem zapłaty na rzecz podwykonawców (uchwała SN z 28 czerwca 2006 r., III CZP 36/06, Biul. SN 2006, nr 6, s. 6).
PODSTAWA PRAWNA
? Art. 10, 83, 84 ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: DzU z 2009 r. nr 175, poz. 1361 z późn. zm.)
? Art. 24 ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (DzU z 2010 r. nr 113, poz. 759 ze zm.)
? Art. 6471 § 5, 487 § 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 1964 r. nr 16, poz. 93)
