Przepis art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907, z późn. zm.), dalej „ustawa Pzp”, określa katalog okoliczności, których zaistnienie skutkuje obligatoryjnym wykluczeniem wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Tak więc w wypadku zaistnienia którejkolwiek z okoliczności określonej w tym przepisie zamawiający ma obowiązek wykluczenia wykonawcy z postępowania o zamówienie publiczne.
Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy Pzp z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza się podmioty zbiorowe, wobec których sąd orzekł zakaz ubiegania się o zamówienie, na podstawie przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.
Z treści ww. przepisu jednoznacznie wynika, iż na jego podstawie mogą być wykluczone w postępowania o zamówienie publiczne wyłącznie podmioty zbiorowe. Tym samym, obowiązek przedkładania dokumentów potwierdzających spełnienie warunku art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy Pzp dotyczyć może tylko i wyłącznie tych wykonawców, którzy są „podmiotami zbiorowymi” w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, a nie wszystkich wykonawców ubiegających o zamówienie publiczne. Powyższe wynika z brzmienia art. 25 ustawy Pzp, zgodnie z którym zamawiający może żądać wyłącznie dokumentów niezbędnych dla przeprowadzenia postępowania o zamówienie publiczne.
Podstawą ustalenia, czy dany wykonawca jest „podmiotem zbiorowym”, a więc podmiotem którego dotyczy przepis art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy Pzp, są przepisy ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. z 2022 r. poz. 768, z późn. zm.), dalej „ustawa o podmiotach zbiorowych”. Zgodnie z art. 2 ustawy o podmiotach zbiorowych podmiotem zbiorowym jest:
- osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków,
- spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek,
- spółka kapitałowa w organizacji,
- podmiot w stanie likwidacji,
- przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną,
- zagraniczna jednostka organizacyjna.
Przepis art. 2 ustawy o podmiotach zbiorowych wymieniając zamknięty katalog podmiotów, które definiuje jako „podmioty zbiorowe” nie obejmuje swym zakresem osób fizycznych. Tym samym, nie będzie ich dotyczył art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy Pzp.
W opinii Urzędu Zamówień Publicznych zakres definicji „podmiotu zbiorowego” nie obejmuje też spółek prawa cywilnego. Spółki cywilnej nie można zaliczyć do jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej. Spółka cywilna nie tworzy odrębnych struktur organizacyjnych, jest jedynie stosunkiem zobowiązaniowym jej wspólników. Spółka cywilna jako taka nie posiada zdolności prawnej, w związku z czym nie może zostać uznana za jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Spółka cywilna nie jest taką jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, jak np. spółka jawna, w stosunku do której element wyodrębnienia organizacyjnego jest oczywisty, gdyż wynika z przepisów – art. 8 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013, poz. 1030 ze zm.). W konsekwencji nie można uznać spółki cywilnej za „podmiot zbiorowy” w świetle art. 2 ust. 1 ustawy o podmiotach zbiorowych.
Stronami umowy spółki cywilnej, a więc wspólnikami mogą być różne podmioty prawa cywilnego np. osoby fizyczne, osoby prawne oraz handlowe spółki osobowe. W wypadku kiedy wspólnikami spółki cywilnej są wyłącznie osoby fizyczne, wówczas przedsiębiorcy ci nie mają obowiązku składania dokumentu z Krajowego Rejestru Karnego potwierdzającego, iż nie podlegają wykluczeniu na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy Pzp. Nie są bowiem uznawani w świetle ustawy o podmiotach zbiorowych za „podmioty zbiorowe”.
Inaczej jest w sytuacji, kiedy wspólnikami spółki cywilnej są przedsiębiorcy niebędący osobami fizycznymi. Wynika to z faktu, iż ustawa o podmiotach zbiorowych zalicza te podmioty do zakresu definicji „podmiotów zbiorowych”, a tym samym traktuje je za „podmioty zbiorowe”. Konsekwencją tej kwalifikacji jest obowiązek przedkładania przez tych przedsiębiorców informacji z Krajowego Rejestru Karnego, iż wobec nich sąd nie orzekł zakazu ubiegania się o zamówienia publiczne.
Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż brak jest uzasadnienia prawnego do żądania przez zamawiającego od osób fizycznych oraz spółek prawa cywilnego, których wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne aktualnej informacji z Krajowego Rejestru Karnego na potwierdzenie warunku określonego w art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy Pzp. Natomiast taki dokument na żądanie zamawiającego obowiązani są przedstawić wspólnicy spółki cywilnej niebędący osobami fizycznymi, bowiem zgodnie z przepisami ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary uznawani są za „podmioty zbiorowe”.
Do grupy „podmiotów zbiorowych” w rozumieniu art. 2 ustawy o podmiotach zbiorowych zalicza się natomiast osobowe spółki handlowe (w tym spółki jawne). Są to podmioty, które co prawda nie zostały obdarzone osobowością prawną, ale na mocy przepisów tworzą określoną organizację, która umożliwia im funkcjonowanie w obrocie jako samodzielny podmiot praw i obowiązków. Element wyodrębnienia organizacyjnego w stosunku do tych podmiotów wynika wprost z art. 8 § 1 Ksh, który przyznaje spółkom prawa handlowego zdolność prawną tzn. możliwość we własnym imieniu nabywania praw i zaciągania zobowiązań, a co się z tym wiąże odrębność organizacyjną i majątkową spółki od jej wspólników.
Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż zakres definicji „podmiotu zbiorowego” określony w art. 2 ustawy o podmiotach zbiorowych obejmuje osobowe spółki handlowe, w tym spółki jawne. Tym samym, spółka jawna zobowiązana jest do przedłożenia aktualnej informacji z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie określonym w art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy Pzp, o ile zamawiający przewidział taki wymóg w SIWZ (ogłoszeniu lub zaproszeniu do składania ofert).
Źródło: UZP
